ایران با RQ-170 اولین‌دارنده پهپاد بمب‌افکن پنهانکار می‌شود

بحث حمله به ناوهای آمریکایی در منطقه از سالهای جنگ تحمیلی همواره به عنوان یکی از دغدغه های اصلی فرمانده هان نظامی ایران مطرح بود و طرح های زیادی در این خصوص به اجرا در آمده است. از بحث قایق های تندرو ، حملات هوایی توسط جنگنده های نهاجا، بهره بردن از موشک های کروز ضد کشتی ساحل پرتاب، موشک بالستیک ضد کشتی خلیج فارس و استفاده از پهپادها بخشی از استراتژی های شناخته شده ایران در بحث حمله به ناوهای فرامنطقه ای حاضر در نزدیکی ایران هستند.
در بازدید فرماندهی معظم کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوا فضای سپاه، نمونه مهندسی معکوس پهپاد آمریکایی RQ-170 به نمایش درآمد و مسئولان این نیرو نیز اعلام کردند که به دنبال استفاده از این پهپاد در نقش تهاجمی بر علیه ناوهای دشمن به دلیل خصایص پنهان کاری آن هستند.
با توجه به این تاکید مهم فرماندهان هوافضای سپاه، این سوال اساسی مطرح می شود که آیا می توان یک پهپاد شناسایی پنهان کار را به یک پهپاد رزمی تبدیل کرد یا خیر؟ این موضوع، نکته ای است که در این گزارش به بررسی آن و احتمالان فنی و ساختاری آن خواهیم پرداخت.
استفاده رزمی از پرنده های بدون سرنشین در یک دهه اخیر در بین نیروهای مسلح جهان گسترش عجیبی پیدا کرده و بسیاری از کشورهای جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران طرح های زیادی را برای ساخت بومی پهپادهای مسلح دنبال می کنند.
امروزه عمده استفاده پهپادهای مسلح در جهان، انجام امور ضد تروریستی و بر علیه نیروی شورشی و در اصطلاح با قدرت دفاع هوایی کم به عنوان یک جایگزین ارزان قیمت به جای استفاده از جنگنده های سرنشین دار با هزینه های بالا هستند. اما بحث حمله به ناوهای جنگی یا سایر تجهیزات مدرن دشمن، آن هم شناورهایی مثل گروه های رزمی ناو هواپیمابر آمریکایی که از سطح بالای تکنولوژی در حوزه پدافند هوایی بهره می برند، یا اصولا هر هدف محافظت شده دیگری، نیاز به تجهیزاتی متفاوت دارد.
این فلسفه فکری دقیقا به مانند تفکری است که در اواخر جنگ سرد و با توجه به افزایش دقت و مرگباری سامانه های دفاع هوایی باعث طراحی و ساخت پرنده های رزمی پنهان کار سرنشین دار شد. اما لازم است در ابتدا نگاهی به RQ-170 و چند نمونه مشابه خارجی آن داشته باشیم.
در ابتدا ذکر این نکته بسیار مهم است که در حال حاضر هیچگونه پهپاد پنهان کار رزمی عملیاتی در جهان وجود ندارد و طرح های موجود فقط به تعداد محدودی از کشورهای صنعتی و پیشرفته مثل آمریکا، روسیه، چین، انگلستان و فرانسه تعلق دارد. از این نظر می توان این گونه ادعا کرد که جمهوری اسلامی ایران با تست موفق نمونه رزمی RQ-170 به جمع بسیار محدود کشورهای دارای این فناوری وارد خواهد شد.
یکی از مثال های مناسب برای فهم بهتر این بحث، پهپاد آمریکایی X-47B می باشد که برای نیروی دریایی آمریکا و استفاده بر روی ناوهای هواپیمابر آمریکایی طراحی و ساخته شده و به تازگی پروازهای آزمایشی خود را از روی ناوهای آمریکایی آغاز کرده است.
وظیفه اولیه و اصلی این پهپاد آمریکایی جمع آوری اطلاعات و در حقیقت انجام ماموریتهای شناسایی در مناطق پر خطر می باشد. اما بنا بر شواهد موجود و اعلام مسئولین شرکت سازنده این پهپاد قابلیت حمل دو عدد بمب 500 پوندی را در محفظه هایی در درون بدنه خود نیز دارند و در صورت نیاز می توان از آنها در بحث تهاجم بر علیه اهداف سطحی نیز بهره برد.
پهپاد چینی "شمشیر تیز" یکی دیگر از طرح ها در این حوزه به شمار می آید که توسط صنایع هوایی چین طراحی و ساخته شده است. هنوز اطلاعات دقیقی از ماموریت اصلی این پهپاد چینی منتشر نشده است اما برخی کارشناسان ترکیبی از عملیاتهای شناسایی و رزمی را به این پهپاد چینی نسبت می دهند.
پروژه های پهپادهای رزمی دیگر در جهان نیز مثل " nEUROn" از فرانسه و " Skat" از روسیه نیز به عنوان پهپادهای مشخصا رزمی مطرح شده اند اما هیچ کدام وضعیت مشخصی از لحاظ تولید و ورود به خدمت نداشته و به دلیل مشکلات به مانند مسائل فنی، بودجه و یا تصمیم گیری های متفاوت در سیستم نظامی و سیاسی این کشورها مشخص نیست که آیا اصولا این طرح ها به مرحل تولید انبوه و استفاده عملیاتی خواهند رسید یا خیر.
اما به میهمان ناخوانده ای می رسیم که در سال 2011 میلادی در ایران به دست سپاه پاسداران شکار شد. پس از تلاش متخصصان دفاعی کشورمان، اکنون آرکیو 170 ایرانی که از طریق مهندسی معکوس ساخته شده، به عنوان جدیدترین ابزار تهاجمی ایران محسوب می شود. پهپاد آمریکایی RQ-170 ساخت شرکت لاکهید مارتین آمریکا یکی از دارایی های سری این کشور محسوب شده و تا چند سال پس از عملیاتی شدن نیز به صورت رسمی صحبتی از وجود آن به میان نیامد.
حتی پس از منتشر شدن اولین عکس ها از این پهپاد آمریکایی در پایگاه هوایی قندهار در افغانستان در سال 2008 میلادی و پس از تسخیر یک فروند از این پهپادها توسط ایران و گذشت نزدیک به 3 سال از آن حادثه هنوز هم اطلاعات زیادی در مورد این پرنده بدون سرنشین آمریکایی منشتر نشده است و بیشتر اطلاعات موجود در فضای مجازی بیشتر بر اساس حدس و گمان کارشناسان خارجی قرار دارد.
این سکوت اطلاعاتی مقامات آمریکایی خود نشان دهنده این مسئله است که سامانه های موجود در این پهپاد و تکنولوژی طراحی این به قدری پیشرفته می باشد که با وجود وقوع تمام این حوادث هنوز اطلاعات خاصی از آن منتشر نشده است.
نکته اول در مورد این پهپاد و چند پرنده بدون سرنشین دیگر که در بالا به آن اشاره شده بحث طراحی و تکنولوژی بال پرنده می باشد. بدون هیچ شک و شبه ای بخش مهمی از آینده هوانوردی نظامی متعلق به طراحی مبتنی بر بال پرنده می باشد. این گونه پرنده ها به مانند RQ-170 ، بمب افکن B-2 و یا طرح های نام برده شده در بالا، حداقل در یک نکته مشترک هستند و آن هم بحث استفاده از طراحی بال پرنده است. در این گونه طراحی به دلیل نبود دم کنترل هواپیما بسیار سخت تر بوده و به نرم افزارها و ابزار کنترلی بسیار پیشرفته تر نیاز دارد.
همین نکته به تنهایی نشان از پیشرفت بالای صنایع هوا فضای ایران دارد که توانسته است این فناوری بسیار خاص را بومی سازی کرده و می توان گفت ایران را به کلوپ کشورهای دارنده فناوری طراحی و ساخت هواپیماهایی با تکنولوژی "بال پرنده" کرده است.
این پهپاد آمریکایی توسط نیروی هوایی آمریکا برای سرویس جاسوسی این کشور "CIA" فعالیت کرده و به جمع آوری اطلاعات از کشورهای هدف مثل ایران و پاکستان می پرداخته است. کارشناسان مجله معتبر هوافضای " Aviation Week & Space Technology " در مورد این پهپاد می گویند: RQ-170 احتمالا به رادار آرایه فازی فعال و یک دوربین الکترواپتیکال در زیر بدنه مجهز است.
اما یکی از نکات نامشخص در مورد این پهپاد دو برآمدگی بر بالای این پهپاد است. کارشناسان مجله فوق معتقد هستند که در محفظه مورد نظر می توان از محموله های مختلفی مثل سامانه های جنگ الکترونیک، سامانه های جمع آوری مواد شیمیایی و رادیو اکتیو از هوا، سامانه هدایت ماهواره ای و حتی سلاح های مایکروویو نیز بهره برد و در حقیقت این دو فضا انعطاف پذیری بالایی را از لحاظ نوع ماموریتی به RQ-170 بخشیده است.
با توجه به اعلام ایران مبنی بر استفاده از این پهپاد در ماموریت های تهاجمی، قاعدتا نیازی به حمل بخشی از سامانه های شناسایی و یا جمع آوری اطلاعات در این پهپاد نخواهد بود و با برداشته شدن این وسایل اضافی حداقل می توان انتظار داشت که یک یا دو فروند بمب کوچک نقطه زن و یا یک فروند موشک ضد کشتی از خانواده موشک های ضد سطحی کوچک تر ساخت ایران را در این پهپاد حمل کرد.
اما کارشناسان مجله آمریکایی " Aviation Week & Space Technology" به یکی از نقاط ضعف RQ-170 اشاره می کنند و آن هم برد کم آن است. همان گونه که مشخص است این پهپاد از موتور جت استفاده می کند که نسبت به پهپادهایی مثل پردیتور که از موتور پیستونی یا ریپر که از موتور تربوپراپ استفاده میکنند از مصرف سوخت بالایی برخوردار بوده، بنابراین اگر نظر کارشناسان مجله فوق را معتبر بدانیم برای رفع این مشکل در صورت نیاز برای انجام حملات برد بلند و یا ماندن بر بالای یک هدف برای مدت طولانی تر دو گزینه وجود دارد.
یکی بحث نصب مخزن سوخت در فضای باز ایجاد شده در این پهپاد پس از حذف تجهیزات جاسوسی اضافه و دیگری بحث اضافه کردن توانایی سوخت گیری هوا به هوا می باشد. لازم به ذکر است که توانایی سوخت گیری هوا به هوا در حال حاضر بر روی پهپاد X-47B نیز تعریف شده است.
می توان این گمانه زنی را مطرح کرد که با توجه به پروژه های خوبی که در کشورمان در زمینه سوخت گیری هوا به هوا در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به منظور اضافه کردن توان سوخت گیری هوا به هوا بر روی ناوگان جنگنده های نهاجا پیاده شده است، می توان با استفاده از این تجارب و توانمندی کشورمان در هدایت و کنترل دقیق پهپاد این توانایی را بر روی نمونه ایرانی RQ-170 اضافه کرده و برد تهاجمی آن را افزایش داد.
نظر به اعلام مسئولین مبنی بر تولید بمب های هوشمند و نقطه زن و موشکهای ضد کشتی با بالهای جمع شونده و طول کم در کشور که به احتمال زیاد برای مسلح سازی این پهپاد می تواند به کار رود و همچنین با توجه به صحبتهای مسئولان دفاعی کشورمان درباره انجام پروازهای آزمایشی مدل اصلی این پهپاد در سال جاری، جمهوری اسلامی ایران می تواند بسیار زودتر از بسیاری از کشورهای مدعی در این بخش صاحب یک پهپاد رزمی پنهان کار با قابلیت های بالاهای تهاجمی باشد.